Στο παρόν άρθρο πρόκειται να συζητηθεί ένα από τα πιθανά αίτια το οποίο ωθεί στην παρουσία διαταραχής αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ). Πιο συγκεκριμένα, θα αναλυθεί η θεωρία της οπιοδούχου υπερβολής/ υπερβολής οπιούχων. Σαφώς και είναι μία θεωρία, η οποία δεν μας θυμίζει κάτι και ίσως φαίνεται δύσκολο να κατανοηθεί με μία πρώτη ματιά. Η θεωρία υποστηρίζει πως η ΔΑΦ ενδεχομένως να είναι αποτέλεσμα μιας μεταβολικής διαταραχής (Shattock & Whiteley, 2002) σε συνδυασμό με γαστροεντερικές ανωμαλίες οι οποίες έχουν παρατηρηθεί σε υποκείμενα με ΔΑΦ (Horvath et al, 1999). Ένας αριθμός υποκειμένων με αυτισμό, έχει παρατηρηθεί να αντιμετωπίζει περιπλοκές με ένα ένζυμο το οποίο καλείται Φαινυλο θείου τρανσφεράση (Phenol sulphur transferase, PST). Απλούστερα, το παραπάνω σημαίνει ότι συγκεκριμένες τοξίνες δεν απελευθερώνονται από το σώμα (Waring & Klovrza, 2000). Η δυσκολία στην απελευθέρωση τοξινών από υποκείμενα με αυτισμό χαμηλής λειτουργικότητας, πιθανό να αποτελεί ένδειξη πως συγκεκριμένες τροφές ενδεχομένως συνεισφέρουν στην παρουσία ή επικράτηση των αυτιστικών συμπτωμάτων (Alberti et al, 1999). Επιπλέον, ερευνητές εγκαθίδρυσαν σχέσεις μεταξύ γαστροεντερικών ανωμαλιών και αυτισμού (Horvath et al, 1999). Λαμβάνοντας το παραπάνω υπόψη, ίσως είναι λογική η δημιουργία της υπόθεσης κατά την οποία η σύνδεση εντέρου- εγκεφάλου ίσως οδηγεί στην εμφάνιση ΔΑΦ. Αυτό πιθανόν να συμβαίνει όταν κάποια προϊόντα, όπως προϊόντα σίτου και γαλακτοκομικά τα οποία περιέχουν γλουτένη κα καζεΐνη, παράγουν οπιούχα πεπτίδια μέσω των πρωτεϊνών (εξορφίνες)τους, κάτι που έχει παρατηρηθεί σε μεγαλύτερες ποσότητες τόσο σε υποκείμενα με αυτισμό καθώς και σε υποκείμενα με άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές. Τα πεπτίδια αυτά είναι ικανά να διαφύγουν επιτυχώς μέσω μιας ανώμαλης διαπερατής εντερικής μεμβράνης και να φτάσουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) (Eufemia et al, 1996) επηρεάζοντας κατά αυτό τον τρόπο τη νευροδιαβιβαστική λειτουργία και ενισχύοντας συμπεριφορικές- αντιληπτικές και γνωστικές δυσκολίες. Προκειμένου όμως όλα τα παραπάνω να είναι εύλογα, χρήζει απαραίτητο να καθιστούν κάποιοι παράμετροι όπως: 1) η πιθανότητα η υπόθεση να υποστηρίζεται από ψυχολογική πλευρά, 2) αποδείξεις πως τα πεπτίδια είναι ικανά να προκαλέσουν χημικές αλλαγές, 3) η αποτελεσματικότητα της δίαιτας με αφαίρεση προϊόντων που περιέχουν γλουτένη-καζεΐνη και τέλος 4) να εξηγείται η θεωρία από άποψη παθοφυσιολογίας. Για τις παραπάνω ανάγκες, μία έρευνα έλαβε χώρα. Στην λεγόμενη έρευνα, παρατηρήθηκε πόσο συχνά τα υποκείμενα με ΔΑΦ βρίσκονται να εμφανίζουν γαστροεντερικά συμπτώματα συγκρινόμενα τόσο με υποκείμενα τυπικώς αναπτυσσόμενα καθώς και με υποκείμενα διαγνωσμένα με άλλη αναπτυξιακή διαταραχή καθώς επίσης εξετάστηκε η συσχέτιση μεταξύ αυτών των συμπτωμάτων με την επικράτηση αυτοάνοσων νοσημάτων στις οικογένειες. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την υψηλότερη συχνότητα των γαστροεντερικών συμπτωμάτων στα υποκείμενα με αυτισμό αλλά ΔΕΝ επιβεβαιώνουν τη σχέση τους με το οικογενειακό ιστορικό (Valicenti- McDermott, 2006). Επιπρόσθετα, η γλουτένη και οι πρωτεΐνες που παράγονται από το γάλα υπάρχει πιθανότητα να δημιουργήσουν στα υποκείμενα με ΔΑΦ φλεγμονώδεις κυτοκίνες (Jyonouchi et al, 2005) οι οποίες μπορούν να διαταράξουν το επιθήλιο των αντιγόνων των τροφίμων (Heyman & Desjeux, 2000). Σε ορισμένες περιπτώσεις υποκείμενα με ΔΑΦ εμφανίζουν παν-εντερίτιδα, μία κατάσταση η οποία ίσως οδηγήσει την εντερική μεμβράνη να χάσει τα ένζυμά της οπότε να δημιουργηθεί η διαπερατή ανώμαλη μεμβράνη που αναφέρθηκε προηγουμένως (Horvath & Perman, 2000). Πολλές έρευνες επιβεβαιώνουν τόσο βλάβη στο έντερο όσο και στο βλεννογόνο σε υποκείμενα με ΔΑΦ (Wakefield et al, 2002; Ashwood et al 2003) και κατά συνέπεια επιβεβαιώνουν τη πιθανότητα δημιουργίας ανώμαλης εντερικής μεμβράνης. Αναφορικά με την απόσυρση γλουτένης και καζεΐνης από τη διατροφή υποκειμένων με ΔΑΦ και τον αντίκτυπο που έχει, έρευνες αναφέρουν ενισχυτική σχέση απόσυρσης- βελτίωσης (Lucarelli et al, 1995; Whiteley et al, 1999; Knivsberg et al, 2002). Οι έρευνες των παραπάνω ερευνητών ουσιαστικά παρακολούθησαν και καταμέτρησαν την ποσότητα πεπτιδίων στα ούρα των υποκειμένων καθώς επίσης και την συμπεριφορά τους πριν και μετά από την δίαιτα. Τα πεπτίδια τα οποία βρέθηκαν στα ούρα ίσως εξηγούν πολλά από τα αυτιστικά συμπτώματα όπως: κοινωνική αδιαφορία, φτωχή εξοικείωση, στερεοτυπική και επαναληπτική συμπεριφορά, προβλήματα λόγου. Αυτό ενδεχομένως να συμβαίνει καθώς οι εξορφίνες απορυθμίζουν τη δραστηριότητα της σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστή) του εγκεφάλου (Reichelt & Knivsberg, 2003). Τα παραπάνω προωθούν μία υπόθεση εμφάνισης ΔΑΦ βασιζόμενη στη σύνδεση εντέρου- εγκεφάλου η οποία ξεκάθαρα ορίζει την θεωρητική της προσέγγιση. Με άλλα λόγια περαιτέρω ερευνητική δραστηριότητα με μεγαλύτερο δείγμα κρίνεται αναγκαία. Τέλος, η θεωρία δεν δίνει απαντήσεις σε όλες τις πτυχές των δυσκολιών γύρω από τις ΔΑΦ καθώς επίσης δεν είναι απόλυτα συνδεδεμένη μόνο με τις ΔΑΦ αφού όπως προαναφέρθηκε υπάρχει πιθανότητα να σχετίζεται και με άλλες νευροψυχολογικές καταστάσεις.
Ελευθερία Ισμιρλίδου
